Savaş Günlükleri (1939 – 1943): Mussolini’nin Damadı ve İtalya Dışişleri Bakanı

"İkinci Dünya Savaşı ve Mussolini İtalyası'na ışık tutan temel kaynaklardan biri."
İlber Ortaylı

Mussolini'nin damadı ve İtalya Dışişleri Bakanı olan Kont Galeazzo Ciano, 11 Ocak 1944'te, Yüksek Faşist Konsey'de Mussolini'nin görevden alınması lehine oy kullanan diğer kişilerle birlikte kurşuna dizildi. Sumner Welles'in hakkında, "Zamanımızın en kıymetli tarihi belgelerinden biri dediği" ve Ciano'nun İkinci Dünya Savaşı'nı biçimlendiren en önemli kişilerle yaptığı görüşmeleri ve düşüncelerini içeren günlüğü ise, Almanların ve Mussolini'nin aksi yöndeki çabalarına rağmen karısı Edda tarafından Mütteffiklere ulaştırıldı.

Savaş Günlükleri, Nazi liderlerinin yargılandıkları Nürnberg Mahkemeleri'nde saldırı savaşı tasarlamak suçu isnat edilen eski Almanya Dışişleri Bakanı Joachim von Ribbentrop'un aleyhine delil olarak sunuldu. Kont, İtalya'yı kazanırsa dahi kaybedebileceği bir savaşa sokmamak hususunda Mussolini'den daha öngörülü olduğunu kanıtlamıştı.

Savaş Günlükleri'nin içerdiği bilgiler, İtalya'nın neredeyse kansız bir şekilde Arnavutluk'u ilhak edişini, Hırvatistan üzerindeki planlarını, ülkenin İkinci Dünya Savaşı'na ne kadar hazırlıksız bir şekilde girdiğini, Yunanistan'daki ve Kuzey Afrika'da yaşadığı felaketleri anlamak adına altın değeri taşımaktadır. Ciano'nun Almanların bu ülkeyi istila etme planlarını Belçika'ya sızdırdığı ve Japon hükümetinin Pearl Harbor baskınından dört gün evvel Alman ve İtalyan hükümetlerini bilgilendirdiği gibi tarihi bilgiler de ilk kez bu vesikada ortaya çıkmıştır. Ayrıca günlükler, İtalya'nın Balkanlar'da Türkiye'yi dikkatle gözlemlemek suretiyle icra ettiği politikayla, Mussolini İtalyası'nın savaş öncesinde ve savaş sırasında Türkiye'ye karşı benimsediği tutuma dair mühim bilgiler içermektedir.

William Shirer gibi yazarların, döneme ilişkin kült kitaplarını kaleme alırken sıklıkla istifade ettikleri Savaş Günlükleri, sunduğu eşsiz bilgilerle okuyucuyu İkinci Dünya Savaşı'na dair birçok hususta aydınlatacağı gibi, ona siyasi tarihin en çalkantılı dönemlerinden birinde, amansız bir güç siyaseti ile iç içe geçen diplomasinin nasıl icra edildiğine ilişkin, izlerini günümüzde de bulabileceği mühim kesitler sunacaktır.