I
Sait Faik’te yaşama hırsından başka, hatta ondan daha baskın bir “anlama hırsı” sezer gibi oluyorum. Tabiatı, eşyayı, insanları aynı nizam içinde harekete getiren büyük kanunun sırrını çözmek ister gibi bir hali vardı Sait Faik’in.
İnsanlar, eşya ve tabiat, birbiriyle külçe olmuş, Sait Faik’i hırsla kendine çeken bir muamma haline gelmiştir. Ama Sait Faik’in usulü, bu külçeyi tahlil yoluyla kavramak değildir. Böylesi, âlimlerle filozofların işidir. Sait Faik, sevmek ve yaşamak yolundan şair sezişiyle bu bilmeceyi, çözmek değil, fakat topyekûn kavramak ve içine sindirmek ister. Okuyucudan istediği şey ise, onun da kendi hesabına bu tecrübeyi yapmasıdır.
Sabri Esat Siyavuşgil (kitaptan, s. 136)
Kitap Hakkında
Kumpanya, Türk yazar Sait Faik Abasıyanık’ın 1951’de yayınlanan hikâye kitabı. Bu kitapta üç uzun öykü yer alır. Kitaba adını veren uzun hikâye Kumpanya, 8 Mayıs 1948 ile 31 Temmuz 1948 tarihleri arasında Yedigün Dergisi’nde Tiyatro Kumpanyası ismiyle yayınlandı.
Kitaba ismini veren öykü olan Kumpanya, tuluat tiyatrolarını ve bu tiyatrolarda çalışan insanların hayatlarını anlatır. Sait Faik, bu hikâyesinde tiyatroda çalışan insanları kullanarak, kent yaşamındaki değişimi de gözler önüne sermektedir. Bu öykünün kendisinden önce yayınlanmış Havada Bulut’la hiçbir benzerliği yoktur. Havada Bulut’ta karamsar bir hava hakimdir ve yazara dönüktür. Yazar sadece kendi problemlerini anlatmıştır. Oysa Kumpanya’da kendini bir tarafa bırakan Sait Faik, tuluat oyuncularının sorunlarını ve yaşamlarını konu edinmiştir. Abasıyanık, bu hikâyeyi 1945 yılında yazdı. Anlattığı bazı ayrıntıları bilebilmesi için tuluatçıların hayatlarını bilmesi gerektiği izlenimi uyandığından, Abasıyanık’ın oyuncu arkadaşları olduğu varsayılır. Ama bu konuda kesin bir kanıt yoktur.
Kumpanya iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm canlı ve nükteli diyaloglar içerir. İkinci bölüm ilk bölümün yarısından daha kısadır ve tuluat tiyatrosu ile ilgili ayrıntılı bilgiler de içerir. Kumpanya’yı ilk olarak sinemacı Ferdi Tayfur filme çekmek istedi. Bu isteğini Mücap Ofluoğlu aracılığıyla Sait Faik’e ilettiği ve Sait Faik’in teklife çok sevindiği bilinir. Öykü, ayrıca, 1975 yılında televizyon filmi olarak çekildi.
İkinci öykü olan Kriz ise toplumsal bir eleştiri içerir ve Sait Faik’in geçmiş tecrübeleri ile oluşturulmuştur. Kitabın son öyküsü olan Gauthar Cambazhanesi’n, yazar, Fransa’nın Grenoble şehrinde yaşadığı olaylar ve yaptığı gözlemler sonucunda yazmıştır.
Kumpanya
I
En şiddetli münakaşa, kumpanyanın ismi için oldu. Kör Halit ayak diriyor, ille de, “Cumhuriyet Eğlencesi Kumpanyası” koyacağız, diyordu. Diyordu da hatırına başka bir isim gelmiyordu.
Saffet Ferit neredeyse deli olacaktı. Önce ceketini fırlattı; sonra kravatını çözdü. Ondan sonra da parça parça kır düşmüş saçlarını karmakarışık etti:
— Olmaz be, Kör! Olmaz be! Ulan, “si”li, “sı”lı isim mi olur? En iyisi “Sulu Sahnesi” koyalım bari!
Halit:
— Siz bir isim bulun. Bulamıyorsunuz. Ondan sonra da benim bulduğumu beğenmiyorsunuz. Ben önce tuluata…
— Anladık yahu! Anladık. Sen ilk defa “Eğlence-i Osmani” tiyatrosu ile işe başladın. Bugünkü şöhretini de orada yaptın. Şimdiki tuluat artistlerinin çoğu oradan geçtiler. Yedi bucakta tanınmış, iş yapmıştır. İyi, güzel! Osmanlı İmparatorluğu zamanında da “Eğlence-i Osmani” hiç fena ad değil. Değil, olur. Ama, “Cumhuriyet Eğlencesi” kumpanyası olmaz. “Si”den, “sı”dan vazgeçtim, Cumhuriyet Eğlencesi ne demek? Bir manası olsa bile, güzel değil. Durun hele! Benim aklıma bir şey geldi. Şu inatçının da suyuna gitmiş oluruz. Cumhuriyet, ne demek? Halk idaresi demek değil mi? Öyleyse “Halk-Eğlence Kumpanyası” diyelim.
Yine itirazlar yükseldi. Zayıf, gözleriyle gırtlağı dışarıya fırlamış bir delikanlı:
— “Halk – Eğlence”, “İş Bank” gibi bir şey. Halk Eğlencesi, en doğrusu.
— Bu sefer de kumpanyası diyemeyiz.
— “Memleket Kumpanyası” nasıl?
Bir Kasımpaşalı karayağız delikanlı:
— “Kasımpaşalı Kumpanya” diyelim.
Bir Üsküdarlı atıldı:
— Neden “Üsküdarlı Kumpanya” demiyoruz da Kasımpaşalı diyoruz?
Moruk Salih:
— Durun yahu, dedi, ne kavga ediyorsunuz. Ben bir tane buldum…
— Aman Salih Ağabey, sen bulma. Geçen seferkini de sen bul- muştun. İki ay dayanamadık.
— Fena mıydı geçen seferki?
— Yok, çok iyiydi doğrusu! Hele Adana’da ne meşhur olmuştuk ya! Bir dayak yemediğimiz kaldı. Benim burnumda aylarca, tüyü tüsü yerinde ördek yavrusunun kokusu tüttü durduydu.
Kör Halit:
— Ben vazgeçtim, dedi.
— Aman Halit Bey, etme…
— Yok, yok, kumpanyadan değil. Ondan bizi, Azrail bir yana, kimse vazgeçiremez.
— Var ol, Halit Ağabey!
Saffet Ferit mahzun, trajik bir hal aldı. Ayağa kalktı. Burhanettin Tepsi’nin hayranlarından olduğu için, Napolyon gibi durdu. Eğildi, Halit’i alnından öptü.
Münakaşa tekrar şiddetlendi. İşte tam bu sırada köşede sessiz sessiz oturan, kumpanyanın ikinci komiği Dayı Remzi’nin, söz söylemek üzere kafasını uzattığını görenler, en doğru, en mühim lafın edilmek üzere olduğunu hissetmişler gibi, münakaşayı tam ortasında kestiler. Dayı Remzi’ye sual dolu gözlerle dönüp baktılar. O, çay fincanını eliyle kenara itti, Saffet Ferit’in önünde duran Serkldoryan kutusuna uzandı. Bir sigara aldı. Paketin üzerine sigarayı vururken:
— Bütün mesele kumpanyanın ismine kaldıysa, iş tamam demektir. Yahu, siz sahiden kaçıksınız be! Sen, Türkiye’nin Burhanettin’den sonra en korkunç facia artisti Saffet Ferit; sen, ölü Naşit’ten sonra ölmeyen son tuluatçı Kör Halit; sen, Eyüp Sabri’den sonra en iyi oyuncu Moruk Salih!.. Siz, hep kıymetli gençler! İş, kumpanyanın ismine kaldıysa ne âlâ! Hani perde, hani dekor, hani kostüm, hani makyaj, hani?..
Sözünü Saffet kesti:
— Onlar kolay, dedi. Bende de var, Halit’te de… Salih’te de eski bir yelken bezi var. Suat’ta da ressamlık… Bir gecede perdeyi de, dekoru da hazırlarız. Herkesin eski de olsa bir iki bir şeysi vardır. Öteden beriden ariyet de bir şeyler buluruz. Buradan kaldırıp masa götürecek değiliz a, masa lazımdır diye. Makyaj için de mi üzüleceğiz yahu? Bol mantar, bol sakız, bol eter…
— Bol yün, bol pamuk…
— Berber Yusuf’tan iki üç peruka da aldık mı, Refik Paşa’nın bütün Molyer tercümelerini geçeriz.
— Peki, kadın?..
— Ohho! Sen uyuyorsun yahu! Bir defa Madam Diruhi’nin kızı hazır. Ama, “Erkek kardeşim gelirse gelirim” diyor. O it de çekilmez ama, naparsın. Sonra, Emine Cihangir var. Eski operetten Mediha Dertliyüz var…
Kör Halit:
— En yeniyi unutuyorsun, Saffet?..
Saffet Ferit:
— Halit Ağabey, sen benim büyüğümsün; sözünden çıkmam. Yalnız, o kızı benim gözüm tutmadı. Hem sonra, mektep mi açacağız? Yoksa oyun mu oynayacağız? Burası Dârülbedayi mi be? Bizim figürana ihtiyacımız yok.
— Bana bak, Saffet! Bu kızı, analığı bana yalvardı, yakardı yanımıza alalım diye. Sesi çok güzel. Ara sıra kulis arasında şarkı söyletiriz. Senin piyeslerini geçtiğimiz zaman ufak bir rol verebiliriz. Ne mahalle kızı rolü oynar o! Hem, nesi var yahu, akça pakça kız…
— Beni de o korkutuyor ya! Bilirsin Anadolu kasabasını!.. Bir eşrafzade abayı yaktı mıydı, çekiver tiyatronun kuyruğunu! Hem sonra, biz tiyatro kumpanyası mıyız, yoksa?.. Söyletme beni, Allahaşkına!
— Yediğin halta bak! Şey mi bu kız, yahu?
— Yok, estağfurullah! Onu demek istemedim. Ama gözlerini de beğenmedim. Vallahi velfecri okuyor.
Gençlerin kulakları dikilmiş gibiydi. Halit Ağabey, bunu sezdi:
— Bana bakın, çocuklar, dedi, aramıza bir genç kız alıyoruz. Tiyatro demek, kardeşlik demektir. Tiyatroda kimse kimseye kötü gözle bakamaz. En küçük laubaliliğe tahammül edemem; girişirim alimallah! Bak, benden söylemek…
Saffet Ferit:
— Çocuklardan yana ben kefilim. Dışarısına karışmam ama…
Dayı Remzi:
— Orasına da ben kefilim.
Saffet Ferit:
— Öyleyse mesele yok, dedi.
Dedi ama, sessizce nargilesini çeken, kumpanyanın hem kapıcısı, hem perdecisi, hem yedek artisti olan Salih’e göz kırptı. Dayı Remzi, Salih’e kırpılan gözü görmemezlikten geldi:
— Bilirim ki, dedi, hepiniz, her şeyi yapabilecek insanlarsınız. Ben, bir gün Naşit’i sahnede Kürt kıyafetinde mangal karıştırır, kahve pişirir, çubukla tütün içerken görmüştüm. Ortada ne mangal, ne maşa, ne ateş, ne çubuk, ne cezve, ne fincan vardı. Ama Naşit, sanki bütün bu saydıklarım önündeymiş gibi hareketler, mimikler yapıyordu. Seyircilerden pek hödükler müstesna, hemen hepsinin gülmekten yerlere yatıp katıldıklarını gördüm, bendeniz de hâşâ huzurdan sancılandım. Hatta biraz da patiskayı ıslattım.
— Ondan sonra eve gidip talim ettin…
— Ettim de ne halt karıştırdım? Sahnede ben de yapayım, dedim. Seyircilerden külhanbeyin birinin: “Ulan Sezai! O köşedeki herif, keçileri kaçırdı galiba! Ne yapıyor öyle, yahu?” diye bağırdığını duydum. En önden birisi de arkasına dönüp o lafı söyleyene, “Hindistan dansı oynuyor ulan eşek!” deyince dersimi de aldım.
Soluk yüzünde bir sahne aşkı tüten gençlerden biri:
— Nasıl yapıyordu be, dayı? dedi.
— Nasıl yaptığını bilsem ben de yapardım. Ama, yapıyordu. Basbayağı, şu bizim gibi olan elleriyle maşayı yerinden çıkarıyor, mangalı karıştırıyor, marsıkları ayırıyor, kenara koyuyor, bir ateş alıp tütünü yakıyor, dumanını da üflüyordu. Biz dumanı göremiyorduk ama dumanın çıktığına inanıyorduk. Biraz dişimizi sıksak, dumanı da görürdük. Sonra çubuğu ihtiyatla tablaya bırakıyor, cezveye şekeri, kahveyi atıyor, suyu dolduruyor, cezveyi sürüyor, fincana boşaltıyor, afiyetle de içiyordu.
Üsküdarlı bilgiç genç:
— Aksesuvara hiç lüzum yokmuş, dedi.
Dayı Remzi:
— Lüzumundan geçtim; o “arkası var” dediğin şey, acaba Naşit’in önünde olsaydı, bu hareketlerin keyfi mi kalırdı? O dediğin şeyle, böylece alay ediyordu, alay! Büyük adamdı, çocuklar, büyük adamdı. Bir eksiği vardı, yazı yazmazdı. Yazabilseydi, bak ne piyesler çıkaracaktı. Bizim de bugün bir Molier’imiz olurdu. Sen bilir misin onun Otello’da Yago rolüne çıkışını?.. Güya, onu kepaze etmek için bu rolü vermişlerdi. Sahnede Desdemona, mendilini düşürmüştü, Naşit gözlerini aça aça bir, “Mendil! Ah, mendil!” diye feryat edince, onu küçük düşürmeye çalışan düşmanların saçını başını yolduklarını gördüm. Seyirciler arasında Şekspir otursaydı, faciasını komediye niçin çevirdiğini anlar, hoş görür; “Yes! Olrayt!” derdi.
Kör Halit:
— Peki, şimdi ne oldu yahu? Ne isim bulduk?
Dayı Remzi:
— Birader, dedi. Kellim kellim lâyenfâ! Hadi şundan bundan vazgeçtik: Mangaldan da, çubuktan da… Hepsinin kolayını bulduk, diyelim. Ya para? Ya yol parası?..
Moruk Salih gülerek:
— O da mı mesele, yahu? Saffet Bey çaresine bakar. O kadar ihvan var. Ellişer kuruş verseler, Erzurum’a kadar gideriz.
Saffet Ferit:
— Salih, şakayı bırak! Remzi doğru söylüyor. Halit, sen her şeyi hazırladım, diyorsun, hiç para lakırdısı etmiyorsun. Ondan yana ne haldeyiz?
Kör Halit:
— Sen ne haldesin?
— Ben (gırtlağını göstererek), buraya kadar borç içindeyim. On para isteyecek kimsem de yok.
Moruk Salih:
— O hale geldin mi, Saffet Bey?
— O hali de geçtim, Salih… Nerede o eski arkadaşlar? Kalmadı, kalmadı. Giderdim yazıhanelerine, “Vay, Saffetçiğim! Ne haber, nasıl gidiyor tiyatro?” derlerdi. “Yine bozuk…” derdim. Gülerlerdi: “Bu seneki kumpanyanın ismi ne?” derlerdi. “Güzel Anadolu Tiyatro Kumpanyası” derdim. “İş çıkacak mı dersin? Niyet ne tarafa?” derlerdi. “Şark vilayetlerine” derdim. “Ne kadar lazım?” derlerdi. “Beş yüz” derdim. “Ne zaman ödeyeceksin?” derlerdi. “Dönüşte…” derdim. “Ne kadarını vereceksin?” derlerdi. “Yarısından fazlasını” derdim. Yine gülerlerdi, davranırlardı keseye…
— Verir miydiniz yarısından fazlasını?
— Size şu tiyatro namusum üzerine kasem ederim: Kimseyi dolandırmadım. Aldıklarımın yarısını da her zaman ödedim.
— Hiç aldığınız borcu kuruşu kuruşuna ödediniz mi?
— Ödedim. Üstelik rakı da ısmarladım, İnanır mısın? Tuhaf da bir şey oldu: Cebimde kalan yüzlükleri gören birisi benden borç istedi. Bana ikraz eden aynı adama borç para verdim. Bu borcu da gidip tabii bir daha istemedim.
— Kim bu adam?
— İsmi lazım değil.
— Şimdi ne iş yapıyor?
— Ne bileyim? O zamanlar peynir işi yapıyordu.
— Gidip istemedin mi parayı?
— Bunu ömrümde yapmadım. Borç isterim, o başka mesele… Ama, alacağımı isteyemem.
Kör Halit yerinden doğrulmuştu:
— Ulan! O adamı ben tanıyorum. Hasan Tahsin Sanca değil mi? Yahu, o bugün milyoner be! Saffet, oğlum! Sen bir kâğıt yazarsın, ben giderim, o parayı, diş söker gibi alırım. Ne kadardı?
— İki yüz elli lira kadar bir şey…
— Biz bu para ile İstanbul’dan üç yüz kilometre uzakta her yere gidebiliriz. Hem de on beş gün iş yapmamak şartıyla…
Moruk Salih:
— Öğleyin çay simit bize; akşam beyaz peynir, domates, ekmek yine bize. Akşamüstleri yanın kiloluk Kulüp, Saffet Bey’le size… geçiniriz.
Kör Halit:
— Ulan Salih! Gözüne dizine dursun, be! Az mı rakımı içtin!
Salih:
— Şaka ettik be, Halit Bey! Çocuk musun? Ama, hani yapmadığımız şeyler de değil!
Kör Halit:
— Zavallı Saffet üzümle ekmek yerken, biz seninle belediye lokantasında, neydi o kuşun adı? -Sığırcık mıydı?- Sığırcık kızartması ile şarap içmiştik, hani!..
Saffet Ferit:
— Vay namussuzlar vay! Bana da, keresteci Hasan ısmarladı, demiştiniz. Vay köpoğlular!
Dayı Emin:
— Efendiler…
Diye başlar başlamaz, hepsi birden:
— Aman Emin! Diskur geçeceksen vazgeç!
Emin hiç bozulmadı. Yine: “Efendiler?” dedi. “Susacak mısınız?” demedi, efendiler, dedikten sonra sanki bir sorgu işareti koymuştu. Ses çıkaran olmadı. Kafalarını önlerine mütevekkil eğdiler. Emin’i fazla kızdırıp işi büsbütün bozmamayı daha münasip bulmuş gibiydiler.
Emin aldı:
— Diskur geçecek değilim, ama… vaziyet de gün gibi aşikâr… Yani kumpanya her zamanki gibi parasızdır. Hazırda hiçbir şey yoktur. O kadar ki, kafada yapılmış projeler, kâğıt üstüne bile dökülmemiştir. En lüzumlusundan en lüzumsuzuna kadar görünürde hiçbir şey yoktur. -Eşhas-ı perde müstesna-
Emin durdu. Kahveciye seslendi. Ötekiler, dut yemiş bülbüle dönmüşlerdi. Emin önce, deminden beri herkesin aklında olan meseleyi halletti: Kahve paralarını ödedi. Masanın üstüne bir yirmi beşlik bahşiş attı. Garson masadan, “Teşekkür ederim Emin Ağabey!” deyip de ayrılır ayrılmaz:
— Bununla beraber, mademki bizler ortadayız. Karar verelim: Bu işi yapacak mıyız, yapmayacak mıyız? Cevap verecekler oldu. Emin bir işaretle onları susturdu. Devam etti:
— Yapacaksak, şimdi buradan ayrılırız. Yol parasını temin edecek arkadaşa şimdiden minnettarız. Bunu ben mi temin ederim? Saffet Ferit mi? Halit mi? Moruk Salih mi? Yoksa Suat’la Recai mi? Ondan ötesi, haftaya bu saatte burada toplandığımız zaman kararlaşır. İlk yapacağımız şey, kumpanya ismiyle uğraşıp durmaktan vazgeçmemizdir. Sonrası kolay! Gözlerinizden anlıyorum ki, karar katidir. Pekâlâ! Biz bu işin fedaisi olduk artık. “Bir turneye çıkalım, yahu!” dedi miydi, birisi; bizde uyku, rahat arama. Bir haftadır ben de sizin gibiyim. Bir kumpanyaya lazım olacak ne gibi şeyler varsa, evden mi olur, komşudan mı olur, arkadaştan mı olur; yoksa beş on para ile ariyet mi alınır, bunların hepsini yapacağımıza eminim. -Zaten de Emin (iz) ya!-
Herkes ister istemez güldü. Dayı Emin de demek karar vermişti. Bu iş olacaktı. Saffet Ferit’in asılmış kaşları düştü. Halit’in uçan rengine kan geldi. Laf söylemeye hazırlandılar. Emin yine susturdu:
— Artık lafı bırakalım. Haftaya yol parasını beşer onar temine çalışalım. Ortaya koyalım, basıp gidelim. Yalnız bununla sanmayın ki kumpanyanın müdürü, rejisörü, başı buyruğu yoktur. Onu demek istemiyorum. Kumpanyamızın müdürü Halit’tir. Her şey ona aittir. Maaşları, yahut haftalıkları o bildiği gibi tanzim eder. Baş aktörümüz Saffet Ferit’tir. Komiğimiz yine Halit’le benim. Yani demek istiyorum ki, iş çorbaya hiçbir zaman dönemez. Herkes vazifesini bilsin. Haftaya da kati karar verilsin. Uç gün içinde de yola çıkılsın. Elimizde on bin lira olsa da kumpanya kursak, şuradan hiçbir eksiksiz turneye çıksak da o, bu akşam ipipullah sivri külah gitsek de o… Mesele gideceğimiz yerin havasına bağlı. Gideceğimiz kasabada iki yazlık sinema varsa, hapı yutmuşuzdur. Daha bizim halk, kanlı canlı Türkçe konuşmakla hayal perdesinde bir başka dublaj Türkçesi arasındaki farkı tadıp anlayamadı. Sinema…
Saffet Ferit:
— Buraya kadar iyi, diye sözünü kesti, diskur şimdi başlıyor; kes!..
Emin hırsını almıştı. Sustu. Bu sefer Saffet Ferit:
— Yol parasını temin etmek kimseye düşmez. Halit ile bana düşer. Her zaman biz ikimiz kurduk kumpanyayı. Kimseden para almadık. Para verdik. Kimsenin hakkını yemeye de çalışmadık. Haftalık veremedikse, iş yapamamışızdır. Belki turnede bazı arkadaşlardan yardım da gördük. İnkâr etmeyiz. Minnettarız. Lakin hiçbir zaman yol parasını kumpanya efradına temin ettirmedik.
Emin’in yüzüne dik dik baktı:
— Yine de ettirmeyiz, Emin.
Suat atıldı:
— Borç olarak da kabul etmez misiniz, Saffet Bey?
— O başka mesele…
Emin hepsini buz gibi eden bir kahkaha attı. Saffet Ferit boynunu büktü. Sustular. Saffet Ferit’in borç almadığı insan demeyelim de, borç istemediği kimse kalmamıştı. Hiçbir zaman borcunu ödememiştir. Bununla beraber, kendisinde para olduğu zaman hiç sorup sual etmeden, hatta bazen gizlice, muhtaç arkadaşların cebine para koyduğu olmuştur. Bu yaptığını da her zaman unutmuştur. Hem sahiden, candan unutmuştur. Kim bilir, Dayı Emin’in de cebine, sarhoşluğa getirip kaç defa para koymuştur, diye düşünmelidir.
Meclisteki soğuk hava, Emin’in pişman olması, Saffet Ferit’in boynuna sarılmasıyla neticelendi. Haftaya aynı saatte buluşmak üzere ayrıldılar.
Kahveden Kör Halit’le Saffet Ferit en son beraber çıktılar. Halit’in kafası bu toplantı devamınca, hep Ferit’in söylediği bir sözün üzerinde saplanıp kalmıştı. Bu işten, toplantı esnasında söz açsa, aktörün razı olmayacağını düşünerek susmuştu. Yalnız kaldıkları zaman yine bir türlü açamadı. Aktör zıpırın biriydi. Bir defa hayır, dedi miydi, dünya yıkılsa geri dönmez, ayak direrdi. İyisi mi, işi bir punduna getirmeliydi.
— Saffet, dedi, bende birkaç kuruş var. Bir şişe rakı alalım. Şu köfteciye girelim. Hafiften demlenelim.
— Bırak, beni kandırma Halit. Valide bekler.
—Validenin birinci bekleyişi değil ya. Bekler de uyur.
— Orası da öyle, dedi Saffet.
— Hadi yürü öyleyse.
Bir şişe rakı alıp köfteciye girdiler. Her ikisinin de birbirine söyleyecekleri vardı. Birinci şişe bitinceye kadar söyleyecekleri lafın hep etrafında dolaştılar. Ancak ikinci şişe açılıp birer kadeh çekildikten sonra nereden başlayacaklarını hesaplayabildiler.
Aktör lafı getirip getirip kumpanyanın nisa taifesinde bitiriyordu. Halit’in bahsettiği genç kızın gelmesine şiddetle muarızdı. Ama, Saffet’in asıl maksadı, kızın muhakkak trupla beraber gelmesiydi. Kızı görmüştü. Fevkalade güzel bir kızdı. Bir beli vardı, aman yarabbi! Bir kaşları vardı, ta şakaklarına kadar uzanıyordu. Ya o çekik, badem gözleri! O kalınca dudakları! O güneş yanığı kolları üzerindeki pırıl pırıl, sarı san parlak tüyleri! O boyun neydi, yarabbi! Ne müthiş beyazlıklar, çukurlar vaat ediyordu.
Saffet Ferit, genç kızın gelmemesi için ısrar ederse, Kör Halit inat edecek, kız da gelecekti. Böyle olunca da Saffet Ferit için kızla işi pişirmek bir saat meselesi haline gelecekti. Turnenin de tadı çıkacaktı.
Halit birdenbire:
— Sen kızın gelmemesini mi istiyorsun? Peki! dedi.
Aktör bir an şaşaladı. Halit devam etti:
— Öyle olsun! Yalnız benim de senden bir ricam var; sen demin kahvede konuşurken bir şey söylemiştin. Sahiden tüccar Hasan Tahsin’den alacağın var mı?
— Halit, ben hiç yalan söyledim mi?
— Öyleyse, yaz bana bir tezkere. Bilirim, sen kendin gidip isteyemeyeceksin. Gideyim alayım şu parayı. Çok zengin adam, diyorlar, onun için. Senin gibi bir çulsuza borçlu kalmak ister mi?
— İşte bunu yapamam. Ömrümde kime borç verdimse unutmuşumdur. Bunu unutmadığıma müteessifim. Gidip kendim istemekle, seni gönderip istetmek arasında ben fark görmüyorum. Neden, dersen: Azizim, sana ben tezkereyi vereceğim. Sen kalkıp gideceksin. Ben oturduğum yerde dokuz doğuracağım da ondan: İşte, Halit, şimdi Tahsin’in yazıhanesinin önünde. Kapıdan içeriye girdi. Karşı karşıyalar. Halit mektubu çıkardı. Tahsin eline aldı. Zarfı yırttı. Okuyor… Aman yarabbi! Kendim götürmüş gibi, yerin dibine geçiyorum.
— O halde kız da gelir.
— Birader! Kızın gelip gelmemesi bana vız gelir! Zaten ben tezkereyi yazsam bile, elin zavallı, belki de istidatlı kızının istikbaline mani oldum diye içimi yiyecek, sana, “Kızı getirebilirsin” diyecektim.
— Sahi mi? Gelsin mi, Saffet?
— Gelsin be kardeşim! Hepimiz göz kulak oluruz. Sesi de güzelmiş. O boyla sahneye pek gitmez ama… Sonra yüzü de pek ablak. Konuşması da pek mahalle kızı, ama, naparsın, mademki sen zorluyorsun.
Kitabın İçindeki Öyküler
Kumpanya
Kriz
Gauthar Cambazhanesi
Kumpanya kitabının ön okuması bu kadar. Kitabı beğendiysen senin için en uygun fiyatlı satın alma seçeneklerini listeledik.
